Με ποιο τρόπο το περιβάλλον που ζούμε επηρεάζει τη φυσιολογία μας αλλά και την ψυχολογία μας; Η σχέση μας με τη φύση είναι έμφυτη και είναι γνωστή ως «Βιοφιλία». Η ψυχολογική ανάγκη μας για σύνδεση με τη φύση επηρεάζει τις κοινωνικές μας σχέσεις, την ευεξία, αλλά και την παραγωγικότητά μας. Όμως η μετακίνηση των ανθρώπων από τα αγροτικά στα αστικά περιβάλλοντα, σε όλο τον κόσμο, τα τελευταία 200 χρόνια έχει συμβάλει σημαντικά στην αποσύνδεση του ανθρώπου από το φυσικό του περιβάλλον. Τα αποτελέσματα αυτής της αλλαγής είναι ορατά σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Σημαντικότερο, όμως, πρόβλημα αποτελεί για τους ηλικιωμένους, οι οποίοι όχι μόνον δεν είναι σε ικανοποιητικό βαθμό ενεργητικοί μα και δεν ασκούνται συστηματικά. Εγκλωβισμένοι στα στενά περιθώρια ενός αστικού περιβάλλοντος περνούν μεγάλα χρονικά διαστήματα σε κατάσταση ακινησίας μέσα σε κλειστούς εσωτερικούς χώρους, μακριά από τη φύση και δε χαίρονται την άσκηση στην ύπαιθρο. Κι αυτό έχει ιδιαίτερα αρνητικά αποτέλεσμα για την υγεία τους.
Οι περισσότερες μελέτες, που έχουν πραγματοποιηθεί σε αυτόν τον τομέα, φαίνεται να υποστηρίζουν ότι η έκθεση στο φυσικό περιβάλλον έχει τονωτικές επιδράσεις στην υγεία, όπως γρηγορότερη ανάρρωση από εγχειρήσεις. Παράλληλα μελέτες έχουν καταδείξει πως η παραμονή στην ύπαιθρο συνδέεται με μακροχρόνια οφέλη στην υγεία, ειδικά των ηλικιωμένων οι οποίοι συχνά εμφανίζουν ανεπάρκεια Βιταμίνης D, η οποία με τη σειρά της σχετίζεται με χρόνιες ασθένειες. Προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας όπως οι καρδιοπάθειες, οι ασθένειες των οστών ή η κατάθλιψη και η πρόωρη άνοια μπορεί να σχετίζονται με περιορισμένη παραμονή στην ύπαιθρο. Έχει βρεθεί, για παράδειγμα, ότι η φυσική δραστηριότητα, σε μεγάλο δείγμα πληθυσμού, σχετίζεται με υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης D σε ηλικιωμένους. Μία λύση σε αυτό το πρόβλημα αποτελεί η φυσική δραστηριότητα και άσκηση σε εξωτερικούς χώρους, η οποία συνδυάζει τόσο φυσικά όσο και ψυχικά οφέλη (πχ η βελτίωση της κατάθλιψης και της υγείας των οστών) καθώς οι συμμετέχοντες έχουν συγχρόνως τα οφέλη της άσκησης και της Βιταμίνης D.
Πολλές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τα θετικά οφέλη από την άσκηση στην ύπαιθρο, τόσο στη φυσική υγεία όσο και στην ευεξία. Όσοι ασκούνται σε εξωτερικούς χώρους μπορούν να απολαμβάνουν την άσκηση περισσότερο, να ασκούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και πιο συχνά και να ωφελούνται από την κοινωνική αλληλεπίδραση, που παρέχεται στην ύπαιθρο. Αυτές οι παράμετροι είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τους ηλικιωμένους, όμως δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι η άσκηση στη φύση ενδέχεται να δημιουργεί ένα επιπλέον άγχος λόγω ύπαρξης
λειτουργικών περιορισμών στην κίνηση, αλλά και λόγω του φόβου των πτώσεων. Επίσης ο τόπος κατοικίας ίσως να μην διευκολύνει, καθώς ενδέχεται να μην υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε ένα ασφαλές περιβάλλον για άσκηση. Δυστυχώς ένα κενό ανάμεσα στις ατομικές ικανότητες και στα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος είναι πιθανό να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για τη φυσική δραστηριότητα και την άσκηση σε εξωτερικούς χώρους.
Παράγοντες που σχετίζονται με την υγεία σε συνδυασμό με περιορισμούς στο περιβάλλον μπορεί να περιορίζουν τις δραστηριότητες στην ύπαιθρο. Ο φόβος των ηλικιωμένων να κινηθούν στην ύπαιθρο είναι υπαρκτός και, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα μελέτες, πιο πιθανός στις γυναίκες. Και αυτός ο φόβος σχετίζεται με ανησυχία για την υγεία, με φόβο για πιθανή πτώση ή ανησυχία για εγκληματική ενέργεια. Επίσης οι έρευνες δείχνουν ότι ο φόβος αυτός σχετίζεται με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και την παρουσία προβλημάτων υγείας. Τελικά όμως ενδέχεται να οδηγήσει σε περιορισμό της φυσικής δραστηριότητας που μπορεί με τη σειρά της να οδηγήσει σε περιορισμό των φυσικών ικανοτήτων.
Παρόλα αυτά είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι ο συνδυασμός άσκησης και παραμονής στη φύση είναι σημαντικός για την υγεία και να επιλέγουμε τρόπους άσκησης, που μας δίνουν αυτή τη δυνατότητα. Ένας περίπατος δίπλα στην θάλασσα ή σε ένα πάρκο, ακόμα κι αν αυτοί οι χώροι περιλαμβάνονται σε αστικές περιοχές, είναι ιδανικές επιλογές άσκησης για την τρίτη ηλικία. Επίσης το κολύμπι είναι μια άσκηση που συνδυάζει με θαυμάσιο τρόπο αυτές τις δύο παραμέτρους. Τα υπαίθρια πάρκα άσκησης που υπάρχουν σε αρκετούς δήμους είναι επίσης μία επιλογή, που παρέχει αρκετές δυνατότητες. Σε ορισμένες χώρες έχουν ήδη αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους πάρκα άσκησης ειδικά για ηλικιωμένους, τα οποία σχεδιάζονται λαμβάνοντας υπόψιν τις απαιτήσεις αυτής της ηλικιακής ομάδας.
Παράλληλα, σε περίπτωση που διαπιστώσουμε ότι ο φόβος για την ύπαιθρο είναι υπαρκτός, θα πρέπει να βρούμε τρόπους να τον ελέγξουμε και να τον περιορίσουμε. Η επιλογή ενός οργανωμένου τύπου άσκησης στην ύπαιθρο είναι ίσως μία λύση, σε αυτό. Βέβαια μπορεί να συμβάλει και η ύπαρξη χώρων κοντά στον τόπο κατοικίας που είναι σωστά οργανωμένοι, καθώς έτσι περιορίζουν το φόβο και παρέχουν ασφάλεια. Η ένταξη επίσης σε κάποια ομάδα άσκησης ή υπαίθριων δραστηριοτήτων, όπου υπάρχει επίβλεψη ειδικών, μπορεί να μειώσει τον φόβο αλλά και τους κινδύνους, ενώ συγχρόνως να συμβάλει θετικά μέσω της ένταξης σε ομάδα και της κοινωνικοποίησης.
Τα μέχρι τώρα δεδομένα αποδεικνύουν ότι η παραμονή στην ύπαιθρο σε συνδυασμό με τη σωματική δραστηριότητα συμβάλουν στην καλύτερη υγεία και μακροζωία με πολλαπλά σωματικά και ψυχικά οφέλη βελτιώνοντας την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής σε όλες τις ηλικίες και ιδιαιτέρως στα ηλικιωμένα άτομα.
Αναφορές
Thompson Coon J1, Boddy K, Stein K, Whear R, Barton J, Depledge MH. Environ Sci Technol. (2011) Does participating in physical activity in outdoor natural environments have a greater effect on physical and mental
wellbeing than physical activity indoors? A systematic review. Environ Sci Technol. 2011 Mar 1;45(5):1761-72.Kerr J, Sallis JF, Saelens BE, et al. Outdoor physical activity and self rated health in older adults living in two regions of the U.S. Int J Behav Nutr Phys Act. 2012;9:89. Published 2012 Jul 30
Φωταύγεια 